Dodenherdenking 2018

Jaarrede 4 mei 2018 burgemeester Martijn Smit

Vandaag herdenken wij. Tussen een zonovergoten dag die achter ons ligt en het bevrijdingsfeest dat morgen voor ons ligt staan wij stil bij een gitzwart verleden. En dat is van grote betekenis. Het is een moment waarop wij beseffen dat de vrijheid waarin wij leven niet vanzelfsprekend is. Het is een moment om te beseffen dat er vele mensen zijn, ook vandaag, die in onderdrukking en oorlog leven. Mannen, vrouwen, kinderen.

De tweede wereldoorlog heeft diepe wonden geslagen. Onherstelbare wonden. Ik ben opgegroeid in vrijheid en probeer mij tevergeefs een voorstelling te maken van die oorlog. De onmenselijkheid, de demagogie die de wereld bijna heeft verwoest. De rassenhaat die miljoenen mensen het leven heeft gekost. Gezinnen heeft stukgeslagen. Je daar een voorstelling van maken is niet echt mogelijk.

Wel is het mogelijk om diepe waardering en respect te voelen voor hen die opstonden tegen het terreur. Zij die kozen voor verzet. Mensen die hun eigen leven riskeerden, die het leven van hun geliefden, hun kinderen riskeerden. Mensen die hun leven hebben gegeven. Nooit mogen wij dat vergeten. De betekenis van herdenken is behalve delen van verdriet ook het delen van de hoop.

Het geeft ons ook de opdracht om de verbintenis met elkaar te onderhouden. Te koesteren. Niet weg te kijken, maar in oprechte nieuwsgierigheid verschillen in opvatting te benaderen. Argumenten te onderzoeken die leiden tot wederzijds begrip. Dat is een actieve keuze die staat tegenover een houding van afsluiten. In deze ingewikkelde periode van globalisering, van grote spanningen in de wereld is het belangrijk de eigen cultuur en geschiedenis te kennen, maar ook die van anderen. Achter alles wat ons verdeeld. Wij zijn allemaal met elkaar verbonden. Wanneer wij deze houding, deze basishouding verlaten ligt het onvoorstelbare op de loer. Dit heeft de Tweede Wereldoorlog ons geleerd.

De mensen die hun leven hebben gegeven, mensen die weerstand boden tegen de bezetter, hebben dit gedaan om de vrijheid terug te geven aan ons. Met moed. Met angst. Met pijn. Daarvoor voel ik een onbegrensd respect.

Als kind ging ik altijd mee met mijn ouders naar de jaarlijkse herdenking. Verplicht. Ik herinner mij er niet veel van. Meestal stond er iemand te spreken. Net als ik nu. Wat er gezegd werd ben ik vergeten. Soms was het mooi weer, soms regen. Ik weet het niet meer precies. Wat ik nog wel weet, was de stilte. Even de stilte. En zonder te beseffen waarover dat nu precies ging voelde ik de onderlinge verbondenheid in die stilte. Het moment dat iedereen zweeg.

En zo voel ik dat nog altijd. De kracht van de stilte. De gezamenlijke stilte. De gedachten die ieder voor zich heeft. De gedachten die afdwalen naar vroeger. Die een herinnering zijn. Of die een voorstelling maken van die donkere periode. Die gevoelens boven brengen van verdriet of gemis. Mensen die er niet meer zijn. Trots voor mensen die vochten. Herdenken is delen van een gezamenlijk gedragen verleden maar is ook het delen van een gezamenlijk te dragen toekomst.

Beverwijk heeft geleden onder de Tweede Wereldoorlog. De gemeenschap is hard geraakt. Het terreur was zichtbaar en voelbaar op straat. De stad heeft zich hersteld. De dictatuur van de nazi’s heeft het verloren. Heeft het verloren na een onvoorstelbare strijd. Een strijd van vaak jonge mannen en vrouwen die in kleine en grote daden weerstand boden. Die niet accepteerden dat onze vrijheid werd ingeruild voor gevangenschap. Die niet accepteerden dat miljoenen mensen werden vermoord vanwege afkomst of overtuiging.

Wij herdenken vandaag in Beverwijk, wij herdenken in ons land deze gitzwarte jaren, wij staan stil bij de slachtoffers die nadien zijn gevallen. Burgers en militairen. Wij herdenken militairen die nadien zijn omgekomen toen zij werden uitgezonden naar conflict en oorlogsgebieden in het buitenland. En wij verbinden aan deze herdenking de opdracht de vrijheid te onderhouden. Dat zijn wij aan deze helden verschuldigd.