En toen lag het op mijn bureau

En toen lag het op mijn bureau, het notieboekje waarin de destijds 20jarige Matthe van Noort uit Beverwijk nu 76 jaar geleden bijhield hoe de oorlog verliep. Het is een klein schriftje waarin Van Noort van januari 1944 tot half januari 1945 nauwkeurig beschrijft wat er ver weg en dichtbij gebeurt.

Vrijdag 22 december 1944. Razzia te Beverwijk. Vanmorgen om half zes werd ik wakker en hoorde twee mannen tegen elkaar roepen: Ga maar terug, je komt er niet uit, want alles is afgesloten’. Nou dan heb je de poppen aan het dansen dacht ik. Ik bleef liggen luisteren, maar soesde toch weer in.

Om ongeveer half zeven werden we allemaal geroepen dat we vlug ons bed uit moesten komen, omdat ze waren komen zeggen dat Beverwijk afgesloten was.

Vlug trokken we ons jassen aan en gingen naar beneden, waar we de gebroeders Schram en pater Van der Geest aantroffen die reeds bij onze schuilplaats stonden. Intussen gingen we maar naar voren om uit het raam te kijken of we soms iets naders konden ontdekken. We hoorden van de één, er is razzia, van de ander het is controle voor aardappelen, maar om 8 uur hoorden we van J Schram dat De Wijk geheel afgesloten was.

We gingen nog even gauw naar de WC en pater Van der Geest ging naar de kerk om de Heilige Mis te lezen.  In die tussentijd kregen we ieder 4 sneden brood, en ik kreeg er van Schram nog twee bij. Ik had ze net doorgesneden toen we onmiddellijk naar de schuilplaats moesten vluchten omdat er Duitsers aanbelde. Ze vroegen of er mannen in huis waren, maar toen ontkennend geantwoord werd, gingen ze weer weg. Wij bleven echter de gehele dag, tot 4 uur in de schuilplaats. Er werden 6 porties eten gebracht, hetgeen ons voortreffelijk smaakte. In de tijd dat we in de schuilplaats zaten, was er weer enkele malen alarm, maar er kwam niets.

Een dag uit het oorlogsdagboekje. Matthe woont met zijn familie aan de Breestraat waar ze een tabakswinkel en loterijkantoor drijven.

Het boekje is een prachtig kleinood waarin hij zeer feitelijke en met weinig emoties bijhoudt wat er zoal in die oorlog gebeurt.

Het gaat om de oorlog ver weg en dichtbij. In korte passages schrijft hij b.v. op 22 januari 1944: Duitsland meldt hevige gevechten uit Rusland. Vannacht is Berlijn weer gebombardeerd. Op 28 januari: Gisteren heeft Argentinië de betrekkingen met de As verbroken (voor de duidelijkheid, de Asmogenheden waren o.a. Hitler Duitsland en Italië)

Op 6 april: Politie kapitein Van Ritten uit Velsen neergeschoten door onbekende daders in een auto bij de pont. Op 9 april: Dr. Büller doodgeschoten door onbekende daders in de Vondellaan. Op 15 april:  de Krim is reeds ontruimd. Op 16 april 1944: Grote Razzia in Beverwijk, zo’n 600 jongens tussen de 18 en25 jaar meegenomen met of zonder ausweis. Waarschijnlijk in verband met de schietpartijen.

Tot zover de jonge Matthe Van Noort, wiens dagboekje naar het Museum Kennemerland gaat. Hij combineerde het leed ver weg, met het leed dichtbij.

Deze dagen staan wij stil bij het leed van dé oorlog van de 20^e eeuw, de Tweede Wereldoorlog.

Vandaag 4 mei herdenken wij de slachtoffers van die oorlog. Herdenken op een gekke manier door de coronacrisis waarin wij leven. We kunnen niet samenkomen om te gedenken we moeten dat thuis en op afstand doen, met vlaggen die halfstok hangen, beierende klokken die ons herinneren aan de twee minuten stilte om 8 uur, met bloemen bij de oorlogsmonumenten en met een video “op de drempel” die 4 mei om 13 uur verspreid gaat worden via sociale media, beverwijkherdenkt.nl

Terug naar Matthe van Noort. Hij beschrijft feitelijk dat er een politie-inspecteur is doodgeschoten, en een dag later chirurg Büller, dat er mannen zijn opgepakt bij razzia’s, dat zijn familie op de fiets langs komt om goud te ruilen voor aardappelen en tarwe, dat er honger is, mensen in de rij voor karige voedselverdeling vanuit de Bethelschool.

Het zijn woorden die wij kunnen omzetten in beelden, beelden vol afschuw en verschrikking. En juist die beelden moeten onze herinnering wakker houden, dat we blijven werken aan de vrijheid waar we binnen onze grenzen nu 75 jaar van genoten hebben.

Want vrijheid is niet vanzelfsprekend. Het zijn mensen die hem bewaken, zoals er ook mensen zijn die aansturen op oorlogen.

2020-3-mei

Teun-Jan Tabak
Vz Stichting 4 mei Beverwijk