Jaarrede 4 mei 2023 Hans Romeyn Herdenking Beverwijk

Dames en heren,

De afstand tot de Tweede Wereldoorlog wordt ieder jaar groter, maar bijna iedere Nederlander heeft via overlevering van generatie op generatie te maken met de Tweede Wereldoorlog of andere oorlogen sindsdien. Met het jaarthema “Leven met Oorlog” vraagt het Nationaal Comité 4 en 5 mei in 2022-2023 aandacht voor de impact van oorlog op individuen, families en de samenleving.

Ook op Beverwijk, de stad waar ik in 1955 ben geboren en heb gewoond tot 1979, heeft de Tweede Wereldoorlog grote impact gehad. En die impact herdenken we nog ieder jaar; meer dan terecht vind ik.

Een groot aantal jaren heb ik de verschillende herdenkingen in Beverwijk mee mogen maken. En iedere keer zijn die weer indrukwekkend. Vroeger heb ik die als kleine jongen meegemaakt en, later, ook als volwassene toen ik, mede op uitnodiging van de verschillende burgemeesters, aanwezig mocht zijn samen met oorlogsveteraan Arthur, of beter, Spike Warburton. Daarover later meer.

Schilderij van Spike Warburton, gemaakt door zijn zoon Paul Warburton

In de bijlage Tijdgeest van Dagblad Trouw van afgelopen zaterdag stond een interview met Dieuwertje Blok (geboren in 1957). Zij mag vanavond op de Dam in Amsterdam, tijdens de Nationale Dodenherdenking de 4 mei lezing houden. In de inleiding van dat interview zegt zei: “Mijn moeder heeft ons nooit belast met de oorlog, daar ben ik haar dankbaar voor”.

Haar moeder wist wat het betekende om vrij te zijn, omdat ze wist wat onvrijheid was. Ze heeft tweeënhalf jaar ondergedoken gezeten en mocht niet naar buiten.

Ook mijn vader, de op twee na oudste van een gezin van 14 uit Beverwijk, en mijn moeder, de jongste van een gezin van 6 uit Zwanenburg, inmiddels allebei al ruim 30 jaar geleden overleden, hebben ons nooit belast met de oorlog.

Ze hebben ons, mijn zusje en mij, wel altijd verhalen verteld over de oorlog en over de verschrikkingen van die oorlog.

Ze hebben ons, waarschijnlijk ook voor u herkenbaar, dingen bijgebracht als een “boterham met schuifkaas” of “met tevredenheid” en “kruimeltjes is ook brood”.

Een boterham met tevredenheid (ergo: geen beleg)

Met andere woorden, in de oorlog moest men, vanwege de honger, zuinig zijn op het eten. Die zuinigheid werd ons ook na de oorlog bijgebracht. En natuurlijk hadden we thuis in de Dekkerstraat, net zoals veel mensen, een goed gevulde kelder met conservenblikken en weckpotten met voedsel in het kader van “je weet maar nooit…”; je moest nog steeds op het ergste voorbereid zijn.

Daarnaast leerden we dankbaar te zijn voor de vrede en respect te tonen voor de mensen “die voor ons waren gevallen”.

Vervolgens namen mijn vrouw en ik onze kinderen en later ook onze kleinkinderen weer mee naar de jaarlijkse herdenkingen. De laatste jaren deden we dat in Heiloo, waar ik 16 jaar burgemeester heb mogen zijn.

Maar ook in Beverwijk mocht ik met mijn vrouw aanwezig zijn bij de jaarlijkse herdenking van de verschrikkelijke razzia op het Stationsplein. Op 16 april 1944 werden vanaf die plek 486 jonge mannen door de bezetter weggevoerd. Van hen zouden 37 uit Beverwijk en 28 mannen uit Velsen-Noord nooit meer thuiskomen. We waren ook aanwezig bij de herdenkingen op het Kuenenplein en op het Westerhoutplein.

Afgelopen jaar hebben mijn vrouw Els en ik, samen met vrienden, het 342 kilometer lange Westerborkpad gelopen. Deze Lange Afstands Wandeling van Amsterdam naar Westerbork, langs de spoorlijn waarover de Joden werden vervoerd naar de verschillende werk- en concentratiekampen, gaat langs veel plaatsen waar veel leed is gedaan: o.a. in Putten waar ook een razzia is gehouden, maar ook naar Kamp Amersfoort, waar ook nog herdenkingstekens staan van mensen die daar zijn terechtgekomen na de razzia in Beverwijk.

Tijdens deze lange wandeling blijf je je afvragen: “Waarom, Waarom???”, en zeg je tegen jezelf: “Dit nooit meer…”. Maar dan toch…

Kamp Amersfoort

In 1995, tijdens de herdenking van 50 jaar bevrijding, was een grote groep Engelse veteranen, bevrijders van Beverwijk, uitgenodigd om aanwezig te zijn bij de jaarlijkse herdenking en bij bevrijdingsdag. Via mijn vader, Gerrit Romeyn, zijn mijn vrouw Els en ik, altijd vrienden gebleven van een aantal veteranen. Twee daarvan waren Sidney Colliver en Arthur, beter bekend als Spike, Warburton. Sidney is in 2012 en Spike, in augustus 2019 overleden. Spike is 101 geworden. Beiden hebben gediend in The Royal 56th Heavy Regiment of the Royal Artillery. Dit legeronderdeel is in december 1939 tot stand gekomen, begonnen met oorlogsvoering 1940. Zij zijn vanuit Zuid-Engeland (Bexhill) vertrokken, hebben zich via Noord-Afrika naar Italië gevochten, o.a. de Slag om Monte Casino meegemaakt om tenslotte via verdere gevechten in Europa in Beverwijk te komen als de Bevrijders in 1945.

In een boekje over de historie van dit Regiment staat daarover:

Volgens mij geeft dit citaat ook perfect aan hoe blij de mensen in Beverwijk waren toen Nederland weer vrij was, na jaren van onderdrukking en oorlog. De vrede werd meer dan gekoesterd. We horen die blijdschap ook vast te houden. We weten hoe hard ervoor is gestreden, hoeveel slachtoffers er zijn gevallen voor die vrede. Het was voor Spike Warburton een grote eer dat hij vele jaren aanwezig kon zijn bij de herdenkingen in Beverwijk. In een verslag over de herdenking in 2017 is op de website van de Herdenking in Beverwijk te lezen:

“Afwezig (..) dit jaar was Arthur, Spike Warburton, een van de bevrijders van Beverwijk in 1945. (…) De afgelopen jaren was hij de meidagen in Beverwijk, maar zijn gezondheid laat dat niet meer toe, al liet hij de Beverwijkers wel groeten.”

De verbondenheid die Spike is blijven tonen met Beverwijk werd zeer gewaardeerd. Bij zijn uitvaartdienst in augustus 2019 was dan ook ambtenaar Paul Boonstra en burgemeester Martijn Smit aanwezig en spraken zij, bij die gelegenheid, ook daarbij hun dankbaarheid naar hem, maar ook al die andere bevrijders, uit.

Ik ben een groot aantal keer naar Engeland geweest naar Bedford waar jaarlijks een reünie plaatsvond van het Regiment van Sidney en Spike. Ik noemde dat mijn jaarlijkse bedevaart. Het was en is nog steeds goed je ieder jaar weer te realiseren hoe lang en hard deze mensen hadden gestreden voor de vrijheid en voor democratie. We hebben een ereschuld niet alleen aan al die mensen, maar ook voor de toekomst van onze (klein)kinderen, om met elkaar te blijven werken aan de vrede en democratie!!

Met heel veel respect voor de mensen die het leven hebben gelaten tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook in de oorlogen daarna of tijdens de vredesmissies en voor de mensen die hebben gevochten voor onze vrijheid, roep ik ons allemaal op te blijven strijden, te blijven werken aan die vrede en aan onze democratie.