Toespraak pastor Hopman

Woord van bezinning bij de herdenking van de doden op 4 mei 2012 in de aula van Duinrust.

Spreker: Ron Hopman, geestelijk verzorger Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk.

Wij zijn hier samengekomen om de gestorvenen ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog te gedenken: verzetsstrijders tegen het toenmalige Duitse regime; de oorlogsslachtoffers van bijvoorbeeld de represailles (denk aan dokter Büller en aan hen die zijn weggevoerd bij de razzia van 16 april 1944: 386 mannen en jongens weggevoerd, 65 kwamen niet meer levend terug); die militairen die sneuvelden (Nederlanders, geallieerden); hen die wegens Arbeitseinsatz te werk zijn gesteld in ondermeer Duitsland en daarbij overleden door uitputting, door bombardementen.
In onze herdenkingen op 4 mei door het gehele land vanavond gedenken wij ook allen die wegens geloof (denk aan de Joden), wegens cultuur en leefwijze (denk aan de Roma en Sinti), wegens sexuele geaardheid (denk aan homoseksuelen) en wegens lichamelijke en /of geestelijke beperkingen zijn gedood (genocide).

Wij mogen allen die zijn omgekomen in verband met die oorlog niet vergeten. Vandaar onze traditionele ronde zo dadelijk langs de graven van gesneuvelden, van overleden verzetsmensen en van ander oorlogsslachtoffers.
In de aandacht voor die oorlogsslachtoffers is er ook aandacht voor álle geweld door oorlogssituaties wanneer en waar ter wereld ook, variërend van Nederlands Indië, voormalig Joegoslavië, Irak, Afghanistan tot bijvoorbeeld Syrië aan toe.
Er is gelukkig in mensen toch een ingebouwde afkeer van geweld of: anders gezegd, een hang naar vrede. Dat maakt dat de Dodenherdenking en Bevrijdingsdag in aanzien blijven, ook en juist bij jonge generaties. Basisscholen adopteren monumenten. Jongeren houden fakkeltochten rond het landelijk thema van dit jaar: Vrijheid geef je door.
Op 7 april, paaszaterdag, is de uitslag van het gehouden Vrijheidsonderzoek, uitgaande van het Nationaal Comité 4 en 5 mei gepubliceerd. Uit dit onderzoek blijkt dat 85 % van de ondervraagden zegt het herdenken van de doden op 4 mei belangrijk te vinden en 87 % heeft bij 4 en 5 mei 2011 op de een of andere manier stilgestaan. Het onderzoek laat ook zien dat de kennis met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog vervaagt en als wij dan lezen dat 70 % van de ondervraagden denkt dat Jodenvervolgingen de aanleiding zijn tot het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog geeft dat te denken. Wil 4 mei niet louter tot een algemene dag van gedenken van oorlogsslachtoffers leiden of anders gezegd tot de dag van roep om vrede en vrijheid dan zal educatie ten aanzien van de Tweede Wereldoorlog op bijvoorbeeld scholen steeds meer nodig zijn en blijvend moeten zijn. Het behoud van monumenten en musea op dit vlak ook. Op dit punt is er nog aandacht te geven aan het verschijnsel dat (vernieuwde) straatnaambordjes geen beschrijvingen (meer) bevatten van de persoon die op het bordje staat. Bijvoorbeeld. Cnossenhof, Jan Pleginghof of nooit bevat hebben (voorbeeld: Büllerlaan). Zo bevatte de Hopmanstraat voorheen de toevoeging dat het om de eerste ballonvaarder in Nederland gaat (namelijk Abraham Hopman, 1770- 1808). Nu zou dit bordje bij wijze van spreken op mij kunnen slaan? Historie geeft je door, ook op naambordjes.

“Vrijheid geef je ook door”. Het motto dus van dit jaar. Vrijheid is een zeer ingewikkeld thema. Er valt veel over te zeggen, te filosoferen. Sommige politieke partijen in Nederland dragen de “v” van vrijheid in hun naam. Bij vrijheid is een kwestie : vrijheid van wie en voor wie ?! Op dit punt getuigt de volgende uitspraak van inhoud: de stadsdichter van Velsen wordt vandaag (4 mei 2012) in het Noordhollands Dagblad op de voorpagina geciteerd : “vrijheid van de een houdt op als de onvrijheid van de ander begint, oftwel : vrijheid moet je delen”. Het woord ‘democratie’ is ook al zo’n complex begrip.

Het behoud van vrijheid van en streven naar democratie en vrijheid heeft ook zijn prijs.
Wie langs grote oorlogsbegraafplaatsen komt: er zijn in Europa velen, zowel van ten tijde van de Eerste Wereldoorlog als de tweede, stelt zich vragen. Het Tyne Cot Cemetry te Ieper telt 12.000 gesneuvelden van WO I; het Thiepval Memorial (Noordwest Frankrijk) bevat namen van 72.000 vermisten (!) van diezelfde wereldoorlog.. Een van die vragen is: waarom ? Waar is het om gegaan in die oorlogen en als het al ergens om gegaan is, wat is dan het uiteindelijke resultaat geweest en ten koste van wie en wat? Wat zijn de motieven om officieel een oorlog te starten? Wat speelt er als een burgeroorlog ontstaat. En wat speelt er in individuele mensen in oorlogstijd dat zij kunnen doden, moorden: is het ideologie, is het ‘bevel is bevel’, is het echte of veronderstelde intimidatie om zelf gedood te worden bij weigering enzovoort.
Waarom oorlogen. Waarom ruzies tussen mensen? Een góede ruzie op kleine schaal binnen gezin, familie, vriendenkring op de werkvloer is niet slecht. Een góede ruzie is onenigheid waar het ergens om gaat. Een goede ruzie kan een situatie zuiveren, vaste patronen ter discussie stellen, verandering in gedrag en houding te weeg brengen, ongelijkheden aan de kaak stellen. Bij een goede ruzie wordt de ander niet uitgeschakeld, overruled. Dat gebeurt wel in oorlogen. Er heerst het recht van de sterkste.
Soms is oorlog/fysiek geweld het sluitstuk van een lange periode van overleg, diplomatie. Zo’n oorlog is niet méér gerechtvaardigd dan andere oorlogen. Gerechtvaardigde oorlogen is een contradictio in terminis (tegenstelling in zich zelf), want er vallen slachtoffers. Dat is nagenoeg nooit te rechtvaardigen.
Bij oorlogen spelen altijd belangen een rol. Dus toch een ‘waarom…. Zij hebben te maken met macht, gevestigde posities van machthebbers, ideologie, met bezit van rijkdommen van de aarde. Een daaronder liggen ten diepste de psychologische en sociale aspecten als jaloezie, machtshonger, (on)zekerheden, trots, gevoel van eigenwaarde enzovoort.

Vrijheid geef je door en vrede ook. Dat vraagt voor de toekomst ongelooflijk veel inzet van internationale platforms, nationale en regionale overheden en van individuen waar ook ter wereld om de wereld en de eigen omgeving zo in te richten dat er een goede verdeling is van al wat de aarde biedt aan natuurlijke grondstoffen en mensen-rijkdom. Hierbij is liefde als een diepe waarde in mensen als leidraad aanwezig naast fenomenen als hoop en geloof.

Tot slot: de Duitse monnik Anselm Grün, geboren in 1945, schrijft in zijn boekje “Vergeet het beste niet, inspiratie voor elke dag” op deze 4e mei (toeval of niet ?) het volgende op: “De ware vrijheid manifesteert zich hierin, dat ik in alle vrijheid op een ander kan ingaan en zijn wensen kan vervullen, zonder daarbij mij zelf te verloochenen en te verraden”. Ook hij spreekt dus over ‘vrijheid’ delen.
Laten wij dat blijven doen, net zoals wij hier vanavond samen zijn om te delen